Sốc nhiệt và cách xử trí ban đầu

Sơ lược

Sốc nhiệt (Heatstroke, sunstroke) còn gọi là trúng nắng hay say nắng là một tình trạng cấp cứu y tế, xảy ra khi cơ thể không thể giải nhiệt, làm nhiệt độ cơ thể tăng cao. Sốc nhiệt thường xảy ra khi tập thể dục gắng sức hoặc lao động chân tay quá sức ngoài trời. Tuy nhiên, sốc nhiệt cũng có thể xảy ra trong nhà đối với người cao tuổi sinh hoạt trong môi trường nóng ẩm không có máy điều hòa hoặc thông gió hiệu quả. Sốc nhiệt có thể dẫn đến tình trạng y tế nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân

Một số yếu tố có thể góp phần gây sốc nhiệt, bao gồm:

Tiếp xúc với nhiệt độ quá cao: Sinh hoạt thời gian dài trong môi trường nóng và ẩm, đặc biệt là không uống đủ nước hoặc không sử máy điều hòa không khí thích hợp, có thể lấn át khả năng điều chỉnh nhiệt độ của cơ thể.
Hoạt động gắng sức trong thời tiết nóng bức: Tham gia hoạt động thể chất trong điều kiện nóng ẩm có thể dẫn đến sốc nhiệt, đặc biệt nếu cá nhân không thích nghi với nhiệt độ hoặc không được cung cấp đủ nước.
Tình trạng bệnh lý: Một số tình trạng bệnh lý nhất định, chẳng hạn như bệnh tim, béo phì và một số loại thuốc, có thể làm tăng nguy cơ sốc nhiệt.
Mất nước: Không uống đủ nước hoặc mất quá nhiều nước do đổ mồ hôi có thể dẫn đến mất nước, có thể góp phần gây sốc nhiệt.
Sử dụng rượu và ma túy: Rượu và một số loại thuốc có thể làm suy giảm khả năng điều chỉnh nhiệt độ của cơ thể, làm tăng nguy cơ sốc nhiệt.

Triệu chứng

Các triệu chứng kinh điển bao gồm:

Thân nhiệt từ 40°C trở lên: Đây là triệu chứng quan trọng nhất của sốc nhiệt.
Da nóng, khô và đỏ: Da có thể đỏ bừng và nóng rát khi chạm vào, nhưng có thể không có hoặc rất ít mồ hôi.
Buồn nôn và ói mửa
Đau đầu: Đây là triệu chứng thường gặp của sốc nhiệt và có thể nặng.
Chóng mặt: Cảm giác lâng lâng hoặc ngất xỉu là dấu hiệu cảnh báo sốc nhiệt.
Lú lẫn: Người bệnh có thể trở nên mất phương hướng, kích động hoặc gây hấn.
Co giật: Trong trường hợp nặng, sốc nhiệt có thể dẫn đến co giật.
Mất ý thức: Đây là dấu hiệu sốc nhiệt rất nghiêm trọng và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Điều quan trọng cần lưu ý là không phải ai cũng gặp phải tất cả các triệu chứng này và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng có thể khác nhau. Tuy nhiên, bất kỳ triệu chứng nào trong số này, đặc biệt là nhiệt độ cơ thể cao, cần được xem xét nghiêm túc vì chúng có thể là dấu hiệu của sốc nhiệt.

Chẩn đoán

Chẩn đoán sốc nhiệt thường dựa trên sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm:

Triệu chứng: Sự hiện diện của các triệu chứng kinh điển của sốc nhiệt, chẳng hạn như nhiệt độ cơ thể cao, da nóng và khô và lú lẫn.
Bệnh sử: Bệnh sử của cá nhân, bao gồm mọi tình trạng bệnh lý tiềm ẩn có thể làm tăng nguy cơ sốc nhiệt.
Khám thực thể: Khám thực thể có thể cho thấy các dấu hiệu mất nước, chẳng hạn như khô miệng và trũng mắt, cũng như nhịp tim và nhịp thở nhanh.
Nhiệt độ trực tràng: Đo nhiệt độ trực tràng là cách chính xác nhất để xác nhận sốc nhiệt.

Trong một số trường hợp, các xét nghiệm bổ sung, chẳng hạn như xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm nước tiểu, có thể cần thiết để loại trừ các nguyên nhân có thể khác gây ra các triệu chứng.

Xử trí sốc nhiệt

Sốc nhiệt là một trường hợp cấp cứu y tế và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức. Hãy gọi ngay cho dịch vụ cấp cứu nếu bạn nghi ngờ ai đó đang bị sốc nhiệt.

Trong khi chờ đợi sự trợ giúp đến, bạn có thể thực hiện một số bước sơ cứu để hạ nhiệt độ cơ thể cho nạn nhân:
Di chuyển nạn nhân đến nơi mát mẻ và có bóng râm: Có thể ở trong nhà có máy điều hòa hoặc ngoài trời có bóng mát.
Cởi bỏ quần áo dư thừa: Điều này sẽ giúp cơ thể hạ nhiệt nhanh hơn.
Làm mát da nạn nhân: Đắp khăn hoặc khăn mát, ướt lên da nạn nhân. Bạn cũng có thể quạt cho nạn nhân để thông thoáng không khí.
Cho uống nước hoặc sữa lạnh: Nếu nạn nhân còn tỉnh và có thể nuốt, hãy cho họ uống từng ngụm nước mát, sữa lạnh hoặc đồ uống thể thao.
Không cho họ uống bất cứ thứ gì nếu người bệnh bất tỉnh vì điều này vô tình gây ngạt thở
Tránh dùng uống đồ uống có cồn, caffeine hoặc đồ uống có đường vì những thứ này có thể làm tình trạng mất nước trở nên trầm trọng hơn.

Tiên lượng

Với sự chăm sóc y tế kịp thời, hầu hết những người bị sốc nhiệt đều hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, sốc nhiệt có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm tổn thương đa cơ quan.

Phòng ngừa

Những lời khuyên sau đây có thể giúp bạn ngăn ngừa sốc nhiệt:

Giữ nước: Uống nhiều nước, ngay cả khi bạn không cảm thấy khát. Một số nghiên cứu cho thấy uống sữa có thể ngăn ngừa sốc nhiệt xảy ra.
Tránh hoạt động gắng sức khi trời nóng: Nếu phải hoạt động ngoài trời, nên uống nhiều nước hoặc sữa, hãy nghỉ ngơi ở nơi có điều hòa hoặc bóng râm.
Mặc quần áo rộng rãi, nhẹ nhàng: Điều này sẽ giúp cơ thể đổ mồ hôi và hạ nhiệt.
Hạn chế uống rượu: Rượu có thể làm bạn mất nước và khiến cơ thể khó điều chỉnh nhiệt độ hơn.
Lưu ý các dấu hiệu và triệu chứng của sốc nhiệt: Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào trong số này, hãy dừng việc đang làm và tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.