Chụp cắt lớp phát xạ positron

Chụp cắt lớp phát xạ positron (Positron Emission Tomography: PET) hay PET là một kỹ thuật chụp ảnh y học hạt nhân cung cấp hình ảnh chi tiết về các quá trình chức năng của cơ thể, thay vì chỉ là cấu trúc của nó. Chụp PET đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện và theo dõi hoạt động trao đổi chất của các mô và cơ quan, khiến chúng trở nên có giá trị trong việc chẩn đoán một số loại ung thư, rối loạn não và bệnh tim.

PET hoạt động như thế nào:

1. Chất đánh dấu phóng xạ: Trước khi quét, một lượng nhỏ chất phóng xạ, được gọi là chất đánh dấu, được tiêm vào máu của bệnh nhân. Chất đánh dấu được sử dụng phổ biến nhất là một dạng glucose gọi là fluorodeoxyglucose (FDG), được gắn một đồng vị phóng xạ. Chất đánh dấu tích tụ trong các mô và cơ quan có mức độ hoạt động trao đổi chất cao.

2. Phát xạ positron: Khi chất đánh dấu phân rã, nó phát ra positron, là các hạt tích điện dương. Khi một positron gặp một electron trong cơ thể, hai hạt sẽ hủy diệt lẫn nhau, tạo ra một cặp tia gamma di chuyển theo hướng ngược nhau.

3. Phát hiện và Chụp ảnh: Máy quét PET phát hiện các tia gamma này bằng một vòng cảm biến bao quanh bệnh nhân. Bằng cách đo các tia gamma và tính toán điểm xuất phát của chúng, máy quét tạo ra các hình ảnh chi tiết phản ánh sự phân bố và cường độ của chất đánh dấu trong cơ thể.

4. Xử lý hình ảnh: Máy tính xử lý các tín hiệu để tạo ra hình ảnh 3D, thường được mã hóa màu, hiển thị các khu vực có hoạt động trao đổi chất cao và thấp. Những hình ảnh này có thể được xem riêng lẻ hoặc chồng lên hình ảnh CT hoặc MRI để cung cấp góc nhìn toàn diện hơn về cả cấu trúc và chức năng.

Công dụng của PET:

– Chẩn đoán và theo dõi ung thư: Chụp PET được sử dụng rộng rãi để phát hiện ung thư, xác định mức độ lan rộng (di căn) và đánh giá hiệu quả điều trị. Các tế bào ung thư thường có tỷ lệ trao đổi chất cao hơn các tế bào bình thường, do đó chúng hấp thụ nhiều glucose phóng xạ hơn, khiến chúng có thể nhìn thấy trên ảnh chụp.

– Rối loạn thần kinh: Chụp PET có thể đánh giá chức năng não và được sử dụng để chẩn đoán và theo dõi các tình trạng như bệnh Alzheimer, động kinh và bệnh Parkinson. Chúng cũng có thể giúp xác định các khu vực não bị ảnh hưởng bởi đột quỵ hoặc khối u.

– Chụp hình tim: Chụp PET có thể đánh giá lưu lượng máu đến tim, giúp phát hiện các vùng lưu lượng máu giảm hoặc mô tim bị tổn thương, hữu ích trong chẩn đoán bệnh động mạch vành hoặc đánh giá khả năng sống của mô tim sau cơn đau tim.

Ưu điểm của PET:
– Chụp hình chức năng: Không giống như CT hoặc MRI, chủ yếu hiển thị giải phẫu, PET cung cấp thông tin về các hoạt động sinh lý và sinh hóa bên trong cơ thể, giúp phát hiện sớm các bệnh gây ra những thay đổi về chuyển hóa trước khi những thay đổi về cấu trúc xảy ra.

– Phát hiện ung thư: Chụp PET rất nhạy trong việc phát hiện một số loại ung thư và theo dõi hiệu quả của các phương pháp điều trị ung thư.

– Chụp hình kết hợp: PET thường được kết hợp với CT hoặc MRI (PET/CT hoặc PET/MRI) để cung cấp cả thông tin về chuyển hóa và giải phẫu trong một lần chụp, giúp chẩn đoán chính xác hơn.

Hạn chế của PET:

– Tiếp xúc với bức xạ: PET liên quan đến việc tiếp xúc với một lượng nhỏ bức xạ từ chất đánh dấu. Mặc dù rủi ro là tối thiểu, nhưng vẫn cần cân nhắc, đặc biệt là đối với các lần chụp lặp lại.

– Chi phí: Chụp PET đắt tiền, thường đắt hơn CT hoặc MRI, và thường chỉ dành cho những trường hợp cần lợi ích cụ thể của chúng.

– Tính khả dụng: Máy quét PET ít phổ biến hơn máy CT hoặc MRI và khả năng tiếp cận có thể bị hạn chế ở một số khu vực.

So sánh với các kỹ thuật chụp ảnh khác:
– So với CT/MRI: Trong khi CT và MRI cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc cơ thể, PET cung cấp thông tin chức năng, cho thấy các mô và cơ quan đang hoạt động như thế nào. Điều này làm cho PET hiệu quả hơn trong việc phát hiện sớm một số bệnh.
– So với SPECT: Chụp cắt lớp phát xạ photon đơn (SPECT) là một kỹ thuật y học hạt nhân khác, nhưng PET cung cấp hình ảnh có độ phân giải cao hơn và nhạy hơn, đặc biệt là trong việc phát hiện ung thư và đánh giá hoạt động của não.

Nhìn chung, PET là một công cụ ưu việt để chẩn đoán và quản lý các bệnh liên quan đến những thay đổi trong quá trình trao đổi chất, đặc biệt là ung thư và các rối loạn thần kinh. Khả năng trực quan hóa các quá trình chức năng trong cơ thể của nó cung cấp những hiểu biết độc đáo bổ sung cho các kỹ thuật chụp ảnh khác.