Calcitonin

20.08.2023 6:51 chiều

Sơ lược

Calcitonin là một loại hormone peptide được sản xuất chủ yếu bởi các tế bào cận nang (tế bào C) của tuyến giáp ở người. Nó đóng vai trò quan trọng trong cân bằng canxi và phosphate bằng cách hạ thấp nồng độ canxi trong máu khi chúng tăng cao hơn mức bình thường. Calcitonin chống lại tác dụng của hormone tuyến cận giáp (PTH) và vitamin D, làm tăng nồng độ canxi trong máu. Mặc dù tầm quan trọng sinh lý chính xác của nó ở người vẫn còn đang tranh cãi, nhưng nó có ý nghĩa trong việc điều chỉnh quá trình chuyển hóa xương và nồng độ canxi trong một số trạng thái bệnh lý.

Tổng hợp và bài tiết

Calcitonin được tổng hợp dưới dạng protein tiền chất (preprocalcitonin) và trải qua các biến đổi sau dịch mã để tạo thành hormone hoạt động. Nó được tiết ra để đáp ứng với:

  • Nồng độ canxi trong máu cao: Tăng canxi huyết là tác nhân kích thích chính.
  • Hormone đường tiêu hóa: Được giải phóng trong quá trình ăn uống, có thể hỗ trợ cân bằng canxi.

Cơ chế hoạt động

Calcitonin tác động chủ yếu lên hai mô đích:

Xương:

  • Ức chế hoạt động của tế bào hủy xương: Giảm sự tái hấp thu xương và giải phóng canxi vào máu.
  • Thúc đẩy quá trình hình thành xương gián tiếp bằng cách cho phép các tế bào tạo xương (tế bào tạo xương) hoạt động mà không bị cản trở.

Thận:

  • Tăng cường bài tiết canxi: Ức chế sự tái hấp thu canxi ở ống thận, tăng bài tiết canxi qua nước tiểu.
  • Giảm sự tái hấp thu phosphate, hỗ trợ cân bằng phosphate.

Vai trò sinh lý

Trong khi calcitonin có vai trò rõ ràng ở động vật (ví dụ: cá, động vật gặm nhấm), thì tầm quan trọng của nó ở người ít rõ rệt hơn do vai trò chủ đạo của PTH và vitamin D trong việc điều hòa canxi. Tuy nhiên, calcitonin trở nên quan trọng trong những điều kiện cụ thể, chẳng hạn như:

  • Tăng canxi máu cấp tính: Giúp hạ nhanh nồng độ canxi.
  • Các rối loạn chuyển hóa xương: Có vai trò ức chế sự tái hấp thu xương quá mức.

Ứng dụng y tế

Calcitonin tổng hợp hoặc tái tổ hợp được sử dụng để điều trị các tình trạng liên quan đến tình trạng tiêu xương quá mức hoặc tăng canxi huyết. Các ứng dụng bao gồm:

Loãng xương:

  • Được sử dụng để giảm mất xương, đặc biệt là ở phụ nữ sau mãn kinh.

Bệnh Paget xương:

  • Giúp điều chỉnh quá trình tái tạo xương bất thường.

Tăng canxi huyết:

  • Điều trị tăng canxi huyết ác tính bằng cách hạ thấp nồng độ canxi trong máu.

Đau xương:

  • Có thể làm giảm đau trong bệnh xương di căn và các tình trạng khác.

Sử dụng chẩn đoán

Calcitonin đóng vai trò là dấu hiệu sinh học cho một số tình trạng bệnh lý nhất định:

  • Nồng độ cao là dấu hiệu chẩn đoán và theo dõi chính đối với loại ung thư tuyến giáp này.
  • Nồng độ calcitonin cũng được sử dụng để sàng lọc Ung thư tuyến giáp thể tủy (Medullary Thyroid Carcinoma) di truyền.

Điều hòa

Tiết calcitonin được điều chỉnh chặt chẽ bởi nồng độ canxi:

  • Canxi trong máu cao: Kích thích giải phóng calcitonin.
  • Canxi trong máu thấp: Ức chế tiết calcitonin.
  • Các yếu tố khác, chẳng hạn như hormone đường tiêu hóa (ví dụ gastrin), cũng có thể ảnh hưởng đến việc giải phóng nó.

Tóm tắt

Calcitonin đóng vai trò khiêm tốn trong cân bằng canxi ở người bằng cách làm giảm nồng độ canxi trong máu thông qua các tác động lên xương và thận. Nó có các ứng dụng điều trị và chẩn đoán đáng kể, đặc biệt là trong các rối loạn chuyển hóa xương và ung thư tuyến giáp thể tủy. Mặc dù tầm quan trọng về mặt sinh lý của nó ở người bị hạn chế trong điều kiện bình thường, nhưng nó vẫn là một hormone thiết yếu trong bối cảnh mất cân bằng canxi bệnh lý.

♥ Thu thập thông tin có sự hổ trợ của AI

Nguyễn Tiến Sử, MD, PhD, MBA

🎓Tốt nghiệp Bác Sĩ Đa Khoa (MD), tại Đại Học Y Dược TP. HCM, VIETNAM (1995). 🎓Tốt nghiệp Tiến Sĩ Y Khoa (PhD), ngành Y Học Ứng Dụng Gene, tại Tokyo Medical and Dental University, JAPAN (2007). 🎓Tốt nghiệp Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh (MBA), ngành Global Leadership, tại Bond University, AUSTRALIA (2015).