Rối loạn căng thẳng sau sang chấn

Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (Post-traumatic stress disorder: PTSD) là một chứng rối loạn tâm lý xãy ra ở một số người trải qua một sự kiện kinh hoàng, đáng sợ hoặc nguy hiểm. Các triệu chứng có thể bao gồm hồi tưởng, ác mộng, lo lắng nghiêm trọng và những suy nghĩ không thể kiểm soát được về sự kiện này.

Các sự kiện đau buồn có thể bao gồm:

• Chiến tranh
• Khủng bố
• Thảm họa thiên nhiên
• Tai nạn nghiêm trọng
• Xâm phạm thể chất hoặc tình dục
• Lạm dụng trẻ em
• Bắt nạt
• Chứng kiến bạo lực

PTSD có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng nó phổ biến hơn ở những người đã từng trải qua nhiều sự kiện đau buồn hoặc những người đã trải qua sang chấn đặc biệt nghiêm trọng.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác của PTSD chưa được hiểu đầy đủ nhưng nó được cho là do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm:

• Di truyền: Một số người có thể dễ mắc PTSD về mặt di truyền hơn những người khác.
• Hóa học trong não: Các sự kiện sang chấn tâm lý có thể gây ra những thay đổi về hóa học trong não, có thể dẫn đến các triệu chứng của PTSD.
• Yếu tố nhận thức: Cách mọi người suy nghĩ và đối phó với các sự kiện đau thương cũng có thể đóng một vai trò trong việc phát triển PTSD.

Triệu chứng

Các triệu chứng của PTSD có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng và thời gian. Một số người có thể gặp các triệu chứng trong vài tuần hoặc vài tháng, trong khi những người khác có thể gặp chúng trong nhiều năm hoặc thậm chí cả đời.

Các triệu chứng của PTSD được chia thành bốn loại:

• Triệu chứng trải nghiệm lại: Những triệu chứng này bao gồm hồi tưởng, ác mộng và những suy nghĩ sâu sắc về sự kiện đau thương.
• Triệu chứng né tránh: Những người bị PTSD có thể tránh những địa điểm, con người hoặc hoạt động khiến họ nhớ đến sự kiện đau thương.
• Những thay đổi tiêu cực trong tâm trạng và nhận thức: Những triệu chứng này có thể bao gồm những suy nghĩ tiêu cực về bản thân, thế giới và tương lai, cũng như khó trải nghiệm những cảm xúc tích cực.
• Các triệu chứng tăng kích thích: Những triệu chứng này có thể bao gồm khó ngủ, khó chịu, giảm cảnh giác và phản ứng giật mình quá mức.

Chẩn đoán

PTSD được chẩn đoán bởi chuyên gia sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như bác sĩ tâm thần, nhà tâm lý học. Để chẩn đoán mắc PTSD, người bệnh phải đáp ứng các tiêu chí sau:

• Tiếp xúc với một sự kiện đau thương
• Ít nhất một triệu chứng tái xuất hiện
• Ít nhất một triệu chứng né tránh
• Ít nhất hai thay đổi tiêu cực về tâm trạng và các triệu chứng nhận thức
• Ít nhất hai triệu chứng hưng phấn
• Các triệu chứng phải kéo dài hơn một tháng
• Các triệu chứng phải gây ra đau khổ hoặc suy giảm đáng kể trong các lĩnh vực hoạt động xã hội, nghề nghiệp hoặc quan trọng khác
• Các triệu chứng không được do ảnh hưởng do rượu hoặc ma túy hoặc tình trạng bệnh lý khác.

Điều trị

Có một số phương pháp điều trị hiệu quả dành cho PTSD, bao gồm

• Liệu pháp nhận thức hành vi (Cognitive behavioral therapy : CBT) : CBT giúp người bệnh xác định và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực góp phần gây ra các triệu chứng PTSD của họ.
• Liệu pháp tiếp xúc (Exposure therapy) : Liệu pháp tiếp xúc liên quan đến việc dần dần cho người bệnh tiếp xúc với sự kiện đau thương trong một môi trường an toàn và được kiểm soát. Điều này giúp mọi người xử lý chấn thương và giảm phản ứng sợ hãi của họ.
• Thuốc: Thuốc cũng có thể được sử dụng để điều trị các triệu chứng của PTSD, chẳng hạn như lo lắng, trầm cảm và khó ngủ.

Tiên lượng

Tiên lượng cho PTSD nói chung là tốt. Khi được điều trị, hầu hết những người mắc PTSD có thể giảm đáng kể các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, một số người có thể tiếp tục gặp một số triệu chứng trong nhiều năm.