Viêm da cơ địa

Sơ lược

Viêm da cơ địa (Atopic dermatitis: AD), thường được gọi là bệnh chàm (eczema), là tình trạng viêm da mãn tính đặc trưng bởi da ngứa, đỏ và bị viêm. Đây là một trong những bệnh về da phổ biến nhất, đặc biệt là ở trẻ em, nhưng nó có thể ảnh hưởng đến những người ở mọi lứa tuổi. AD là một phần của bộ ba dị ứng, bao gồm hen suyễn, viêm mũi dị ứng và viêm da dị ứng. Nó được coi là một rối loạn đa yếu tố liên quan đến các yếu tố liên quan đến di truyền, môi trường và miễn dịch.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác của viêm da dị ứng vẫn chưa được hiểu đầy đủ, nhưng các nhà y học lâm sàng tin rằng nó là kết quả của sự kết hợp giữa các yếu tố di truyền và môi trường. Các yếu tố chính góp phần bao gồm:

1. Yếu tố di truyền: Tiền sử gia đình mắc bệnh chàm, hen suyễn hoặc dị ứng phấn hoa làm tăng nguy cơ mắc AD. Đột biến ở gene filaggrin (FLG), một gene cần thiết để duy trì hàng rào bảo vệ da, có liên quan đến AD.
2. Rối loạn chức năng miễn dịch: AD được đặc trưng bởi phản ứng miễn dịch quá mức, dẫn đến viêm da. Hệ thống miễn dịch ở những người mắc AD thường phản ứng quá mức với các tác nhân gây bệnh từ môi trường.
3. Rối loạn chức năng hàng rào bảo vệ da: Ở bệnh AD, hàng rào bảo vệ da bị suy yếu, dẫn đến mất nước nhiều hơn và khiến da dễ bị kích ứng, dị ứng và nhiễm trùng hơn.
4. Các tác nhân gây bệnh từ môi trường: Các tác nhân gây bệnh phổ biến bao gồm các tác nhân gây kích ứng (ví dụ: xà phòng, chất tẩy rửa), dị ứng (ví dụ: phấn hoa, lông thú cưng), thời tiết lạnh hoặc khô, căng thẳng và nhiễm trùng.

Triệu chứng

Các triệu chứng của bệnh AD khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi của bệnh nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Da ngứa: Ngứa là dấu hiệu đặc trưng của bệnh AD và thường trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm.
• Da khô, có vảy: Da trở nên khô, bong tróc và dễ nứt nẻ, làm trầm trọng thêm tình trạng kích ứng.
• Các mảng đỏ hoặc xám nâu: Những mảng này có thể xuất hiện trên mặt, cổ, cánh tay, bàn tay, bàn chân và ở các nếp gấp của khuỷu tay và đầu gối.
• Da dày, nứt nẻ: Theo thời gian, việc gãi liên tục có thể dẫn đến da dày, cứng như da thuộc (lichen hóa).
• Tổn thương rỉ nước: Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, da có thể bị rỉ dịch hoặc đóng vảy do gãi và nhiễm trùng thứ phát.

Các triệu chứng ở trẻ sơ sinh thường liên quan đến mặt và da đầu, trong khi ở trẻ em và người lớn, phát ban thường gặp hơn ở các nếp gấp của cánh tay và chân.

Chẩn đoán

Chẩn đoán viêm da dị ứng chủ yếu dựa trên lâm sàng, dựa trên tiền sử bệnh nhân và khám thực thể. Không có xét nghiệm chẩn đoán cụ thể nào, nhưng những xét nghiệm sau đây được xem xét trong quá trình chẩn đoán:

• Tiền sử: Tiền sử gia đình mắc các bệnh dị ứng (chàm, hen suyễn, dị ứng phấn hoa) và có các tác nhân gây bệnh.
• Khám thực thể: Bác sĩ sẽ tìm các tổn thương đặc trưng, ​​mẩn đỏ, khô và các dấu hiệu dày da hoặc nhiễm trùng.
• Tiêu chuẩn chẩn đoán: Tiêu chuẩn Hanifin và Rajka đôi khi được sử dụng để chẩn đoán AD, tập trung vào kiểu phát ban và tiền sử phát ban.
• Test miếng dán hoặc xét nghiệm dị ứng: Có thể sử dụng các xét nghiệm này để xác định các chất gây dị ứng góp phần gây ra tình trạng này, mặc dù chúng không phải là xét nghiệm xác định AD.

Điều trị

Mục đích của việc điều trị là làm giảm các triệu chứng, ngăn ngừa bùng phát và kiểm soát tình trạng bệnh lâu dài. Các thành phần chính của quá trình điều trị bao gồm:

1. Chất dưỡng ẩm (Chất làm mềm): Nền tảng của việc kiểm soát AD là sử dụng chất dưỡng ẩm để phục hồi hàng rào bảo vệ da. ​​Nên thoa kem hoặc thuốc mỡ đặc thường xuyên, đặc biệt là sau khi tắm.

2. Corticosteroid tại chỗ: Thường được dùng trong các đợt bùng phát để giảm viêm và ngứa. Hiệu lực thay đổi tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và vị trí của bệnh chàm.

3. Thuốc ức chế calcineurin tại chỗ (ví dụ: Tacrolimus, Pimecrolimus): Đây là thuốc chống viêm không steroid được sử dụng để kiểm soát lâu dài, đặc biệt là ở những vùng da nhạy cảm như mặt.

4. Thuốc kháng histamin: Thuốc kháng histamin đường uống có thể giúp giảm ngứa, đặc biệt là vào ban đêm.

5. Liệu pháp quấn ướt: Trong những trường hợp nghiêm trọng, băng ướt được áp dụng trên kem có thuốc để làm dịu da và tăng cường hấp thụ thuốc.

6. Thuốc uống và tiêm:

• Corticosteroid toàn thân: Đối với các đợt bùng phát nghiêm trọng, có thể sử dụng steroid đường uống trong thời gian ngắn.
• Thuốc sinh học (ví dụ: Dupilumab): Các phương pháp điều trị mới hơn như kháng thể đơn dòng nhắm vào các con đường miễn dịch cụ thể liên quan đến AD và được dành riêng cho các trường hợp từ trung bình đến nặng.
• Thuốc ức chế miễn dịch (ví dụ: Cyclosporine, Methotrexate): Có thể dùng trong những trường hợp nặng khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả.

7. Thay đổi lối sống và môi trường: Kiểm soát các tác nhân gây bệnh như tránh xà phòng mạnh, giảm căng thẳng và sử dụng máy tạo độ ẩm ở những vùng có khí hậu khô là rất quan trọng để ngăn ngừa bùng phát.

8. Liệu pháp quang học: Liệu pháp ánh sáng (UVB) đôi khi được sử dụng cho các trường hợp AD nặng không đáp ứng với các phương pháp điều trị tại chỗ.

Tiên lượng

Tiên lượng cho bệnh viêm da dị ứng khác nhau. Nhiều trẻ em bị AD cải thiện khi lớn lên, một số trẻ hết bệnh khi đến tuổi vị thành niên. Tuy nhiên, một số trẻ có thể bị bùng phát mạn tính hoặc không liên tục khi trưởng thành.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Hầu hết các trường hợp đều cải thiện theo thời gian, nhưng một số trẻ lại mắc các tình trạng dị ứng khác như hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng.

Người lớn: AD có xu hướng mãn tính hơn và có thể cần phải điều trị lâu dài.

Mặc dù tình trạng này không đe dọa đến tính mạng nhưng có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống do ngứa dữ dội, rối loạn giấc ngủ và các tác động về mặt tâm lý như lo lắng và trầm cảm. Với cách điều trị phù hợp, hầu hết mọi người có thể kiểm soát các triệu chứng của mình và có cuộc sống bình thường, khỏe mạnh.

Cần lưu ý rằng đây là nội dung tổng quan và không thể thay thế lời khuyên của các bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn lo lắng hoặc có các triệu chứng liên quan, điều cần thiết là tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá và hướng dẫn thích hợp.