Tán máu ngoại mạch

Sơ lược

Tán máu ngoại mạch (extravascular hemolysis) là tình trạng các tế bào hồng cầu (Red blood cell: RBC) bị phá hủy bởi đại thực bào (1 loại bạch cầu) trong các cơ quan như lá lách, gan và tủy xương, thay vì trong máu. Quá trình này thường loại bỏ các hồng cầu cũ, bị hư hỏng hoặc bất thường. Tuy nhiên, sự phá hủy quá mức có thể dẫn đến thiếu máu, thiếu hụt các tế bào hồng cầu khỏe mạnh.

Nguyên nhân

Tán máu ngoại mạch có thể do các yếu tố nội tại (bên trong trong hồng cầu) hoặc ngoại sinh (yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến hồng cầu):

Ngyên nhân nội tại:

• Rối loạn di truyền: Bệnh hồng cầu hình liềm, thalassemia, thiếu hụt enzym.
• Bất thường màng tế bào: Hồng cầu hình cầu (Spherocytosis), hồng cầu hình elip (elliptocytosis).

Nguyên nhân ngoại sinh

• Bệnh tự miễn: Lupus, thiếu máu tán huyết tự miễn.
• Nhiễm trùng: Sốt rét, bệnh Babiosis.
• Thuốc: Một số loại thuốc kháng sinh, quinine.
• Cường lách: Lách to sẽ phá hủy các hồng cầu khỏe mạnh cùng với các hồng cầu bất thường.

Triệu chứng

Các triệu chứng tán máu ngoại mạch có thể nhẹ hoặc nặng tùy thuộc vào nguyên nhân và tốc độ phá hủy hồng cầu. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Mệt mỏi
• Yếu
• Hụt hơi
• Da nhợt nhạt (xanh xao)

Trong trường hợp nghiêm trọng, bạn cũng có thể gặp:

• Vàng da (vàng da và mắt) do sản phẩm phân hủy của huyết sắc tố
• Lá lách và gan to

Chẩn đoán

Chẩn đoán tán máu ngoại mạch thông qua sự kết hợp của các xét nghiệm:

• Xét nghiệm máu:
• Công thức máu toàn phần (CBC) để đo nồng độ hồng cầu và xác định tình trạng thiếu máu.
• Số lượng hồng cầu lưới để đánh giá sản xuất hồng cầu.
• Phết máu để kiểm tra hình dạng và kích thước hồng cầu xem có bất thường không.
• Các xét nghiệm bổ sung: Tùy thuộc vào nguyên nhân nghi ngờ, các xét nghiệm khác như xét nghiệm kháng thể hoặc xét nghiệm di truyền có thể được thực hiện.

Điều trị

Điều trị tán máu ngoại mạch tập trung vào việc giải quyết nguyên nhân cơ bản:

• Điều trị tình trạng cơ bản: Nếu thủ phạm là bệnh tự miễn hoặc nhiễm trùng, việc kiểm soát chúng có thể giúp kiểm soát tình trạng tan máu.
• Thuốc: Trong một số trường hợp, corticosteroid hoặc thuốc ức chế miễn dịch có thể được sử dụng để ngăn chặn sự tấn công của hệ thống miễn dịch lên hồng cầu.
• Truyền máu: Trong trường hợp thiếu máu trầm trọng, truyền máu có thể bổ sung hồng cầu khỏe mạnh.
• Cắt lách: Nếu lá lách hoạt động quá mức và phá hủy các tế bào hồng cầu khỏe mạnh, có thể cân nhắc phẫu thuật cắt bỏ.

Tiên lượng

Tiên lượng cho tán máu ngoại mạch phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nguyên nhân cơ bản và hiệu quả điều trị. Chẩn đoán và quản lý sớm thường có thể kiểm soát tình trạng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Trong trường hợp có nguyên nhân mãn tính, có thể cần theo dõi thường xuyên và điều trị liên tục.

Cần lưu ý rằng đây là nội dung tổng quan và không thể thay thế lời khuyên của các bác sỹ chuyên khoa. Nếu bạn lo lắng hoặc có các triệu chứng liên quan, điều cần thiết là tham khảo ý kiến của bác sỹ chuyên khoa để được đánh giá và hướng dẫn thích hợp.