Casgevy - Công nghệ CRISPR đầu tiên trên thế giới được phê duyệt trong điều trị hồng cầu hình liềm và beta thalassemia

CASGEVY LÀ GÌ

Casgevy (exagagglogene autotemcel), một liệu pháp chỉnh sửa gene dựa trên công nghệ CRISPR, để điều trị bệnh hồng cầu hình liềm (sickle cell disease : SCD) và bệnh beta thalassemia phụ thuộc vào truyền máu.

Casgevy do Vertex Pharmaceuticals và CRISPR Therapeutics đồng phát triển và thương mại hoá. Chỉ định trên được MHRA Anh Quốc phê duyệt vào tháng 11 năm 2023.

Giá thành của Casgevy

Vertex Pharmaceuticals cho biết họ vẫn chưa ấn định giá điều trị ở Anh và đang làm việc với các cơ quan y tế “để đảm bảo hoàn trả và tiếp cận cho những bệnh nhân đủ điều kiện càng nhanh càng tốt”.

Tại Hoa Kỳ, Vertex chưa công bố mức giá tiềm năng cho liệu pháp này, nhưng một báo cáo của Viện Đánh giá Kinh tế và Lâm sàng phi lợi nhuận cho biết mức giá có thể lên tới khoảng 2 triệu USD để có hiệu quả về mặt chi phí. Để so sánh, nghiên cứu hồi đầu năm nay cho thấy chi phí y tế cho các phương pháp điều trị bệnh hồng cầu hình liềm hiện tại, từ sơ sinh đến 65 tuổi, lên tới khoảng 1,6 triệu USD đối với phụ nữ và 1,7 triệu USD đối với nam giới.

CRISPR LÀ GÌ

CRISPR (tên viết tắt của Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats) là công nghệ chỉnh sửa gene mang tính đột phá, giúp các nhà khoa học chỉnh sửa chuỗi DNA chính xác và hiệu quả. Công nghệ này đã mang về giải thưởng Nobel năm 2020 cho 2 nhà khoa học Emmanuelle Charpentier và Jennifer A. Doudna

CRISPR hoạt động bằng cách sử dụng các phân tử RNA để hướng dẫn (guide RNA) cho protein Cas9 đến vị trí cụ thể trên DNA, nơi nó cắt chuỗi DNA. CRISPR dựa trên cơ chế phòng thủ tự nhiên được vi khuẩn sử dụng để tự bảo vệ chúng khỏi virus.

CRISPR có rất nhiều ứng dụng tiềm năng, từ điều trị bệnh di truyền đến tạo ra các sinh vật biến đổi gene. Tuy nhiên, cũng có những lo ngại về các vấn đề đạo đức và xã hội của việc chỉnh sửa gene.

CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG CỦA CASGEVY

Casgevy chỉnh sửa gene trong tế bào gốc tạo máu của chính bệnh nhân để tạo ra hàm lượng huyết sắc tố bào thai cao (một dạng huyết sắc tố khỏe mạnh, vận chuyển oxy). Loại huyết sắc tố này được tạo ra trong quá trình phát triển của thai nhi, nhưng thường ngừng hoạt động ngay sau khi sinh. May mắn thay, những người có đột biến về loại huyết sắc tố chiếm ưu thế sau khi sinh, vẫn có huyết sắc tố thai nhi khỏe mạnh.

Các nhà nghiên cứu đã xác định được một đột biến gene khiến huyết sắc tố của thai nhi có thể được tạo đến tuổi trưởng thành. Khi đột biến này xảy ra với những người mắc bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh của họ thường ở mức độ nhẹ và kết quả được cải thiện rất nhiều.

Casgevy sử dụng công cụ CRISPR để tạo đột biến gene tương tự này. Nó tạo ra một vết cắt tại một điểm cụ thể trong gene có tên là BCL11A. Ngược lại, việc chỉnh sửa sẽ vô hiệu hóa phanh DNA trong quá trình sản xuất huyết sắc tố thai nhi.

HIỆU QUẢ LÂM SÀNG

Trong thử nghiệm lâm sàng đối với bệnh hồng cầu hình liềm, 45 bệnh nhân hiện đã nhận được Casgevy nhưng chỉ có 29 bệnh nhân tham gia thử nghiệm đủ lâu để đủ điều kiện tham gia phân tích tạm thời về hiệu quả ban đầu. Trong số những bệnh nhân đủ điều kiện này, 28 (97%) không bị các cơn đau dữ dội trong ít nhất 12 tháng sau khi điều trị.

Trong thử nghiệm lâm sàng đối với bệnh β-thalassemia phụ thuộc vào truyền máu, 54 bệnh nhân hiện đã nhận được Casgevy nhưng chỉ có 42 bệnh nhân tham gia thử nghiệm đủ lâu để đủ điều kiện tham gia phân tích tạm thời về hiệu quả ban đầu. Trong số này, 39 (93%) không cần truyền hồng cầu trong ít nhất 12 tháng sau khi điều trị. Ba người còn lại đã giảm hơn 70% nhu cầu truyền hồng cầu.

ĐIỀU TRỊ VỚI CASGEVY VÀ TÁC DỤNG PHỤ THƯỜNG GẶP

Tác dụng phụ của việc điều trị với Casgevy cũng tương tự như tác dụng phụ liên quan đến cấy ghép tế bào gốc tự thân (từ tế bào của chính người đó), bao gồm (nhưng không giới hạn) buồn nôn, mệt mỏi, sốt và tăng nguy cơ nhiễm trùng. Không có mối lo ngại đáng kể nào về an toàn được xác định trong quá trình thử nghiệm. Sự an toàn tiếp tục được MHRA và nhà sản xuất giám sát chặt chẽ. Cả hai thử nghiệm đều đang được tiến hành và kết quả tiếp theo sẽ được công bố vào thời điểm thích hợp.

Nguồn tham khảo