Bệnh lao

Sơ lược

Bệnh lao (Tuberculosis) là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Nó chủ yếu ảnh hưởng đến phổi nhưng cũng có thể nhắm đến các bộ phận khác của cơ thể, chẳng hạn như thận, cột sống và não. Lao là một mối quan tâm lớn về sức khỏe toàn cầu và nó lây lan trong không khí khi người nhiễm bệnh ho hoặc hắt hơi, giải phóng những giọt bọt nhỏ chứa vi khuẩn.

Nguyên nhân

Bệnh lao do Mycobacterium tuberculosis gây ra. Bệnh lây lan từ người sang người qua các giọt bắn trong không khí. Những người bị lao phổi hoạt động có thể giải phóng vi khuẩn vào không khí khi ho hoặc hắt hơi, sau đó người khác có thể hít phải vi khuẩn này, dẫn đến nhiễm trùng.

Có hai giai đoạn nhiễm lao:

• Lao tiềm ẩn: Vi khuẩn vẫn ở trong cơ thể ở trạng thái không hoạt động và không gây ra triệu chứng. Những người bị lao tiềm ẩn không lây nhiễm. Tuy nhiên, lao tiềm ẩn có thể hoạt động trở lại sau này nếu hệ thống miễn dịch suy yếu.
• Lao hoạt động: Ở giai đoạn này, vi khuẩn đang tích cực sinh sôi, gây ra các triệu chứng và khiến người bệnh lây nhiễm.

Triệu chứng

Các triệu chứng của bệnh lao thay đổi tùy thuộc vào việc bệnh lao là lao phổi (ảnh hưởng đến phổi) hay lao ngoài phổi (ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể).

Lao phổi:

• Ho dai dẳng kéo dài hơn ba tuần
• Ho ra máu hoặc đờm (chất nhầy từ phổi)
• Đau hoặc khó chịu ở ngực
• Khó thở
• Mệt mỏi hoặc yếu ớt
• Giảm cân không rõ nguyên nhân
• Sốt và ớn lạnh
• Đổ mồ hôi đêm
• Chán ăn

Lao ngoài phổi:

• Sưng hạch bạch huyết
• Đau khớp hoặc xương (nếu cột sống hoặc xương bị ảnh hưởng)
• Đau bụng (nếu bệnh lao ảnh hưởng đến đường ruột gan hoặc thận)
• Đau đầu, lú lẫn hoặc co giật (nếu bệnh lao ảnh hưởng đến não)

Chẩn đoán

Chẩn đoán bệnh lao bao gồm một số bước, bao gồm:

• Xét nghiệm lao qua da (Tuberculin skin test) hoặc xét nghiệm lao qua máu (Interferon-gamma release assay: IGRA) để phát hiện nhiễm trùng lao tiềm ẩn.
• Chụp X-quang hoặc chụp CT ngực để kiểm tra phổi và xác định các dấu hiệu của bệnh lao đang hoạt động.
• Xét nghiệm đàm hoặc chất dịch cơ thể khác để nuôi cấy và xác định vi khuẩn.
• Các xét nghiệm phân tử như GeneXpert MTB/RIF để phát hiện sự hiện diện của bệnh lao và xác định tình trạng kháng thuốc.

Điều trị

Bệnh lao có thể điều trị và chữa khỏi bằng thuốc phù hợp. Việc điều trị thường bao gồm kết hợp nhiều loại kháng sinh trong thời gian dài, thường là 6 tháng hoặc lâu hơn, tùy thuộc vào dạng và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Phương pháp điều trị chuẩn cho bệnh lao nhạy cảm với thuốc bao gồm:

1. Thuốc kháng lao mới: Kết hợp nhiều loại thuốc được sử dụng trong giai đoạn điều trị ban đầu, thường bao gồm:

• Isoniazid
• Rifampicin
• Pyrazinamide
• Ethambutol

Giai đoạn này kéo dài trong hai tháng, sau đó là giai đoạn tiếp tục với isoniazid và rifampicin trong bốn tháng nữa.

2. Bệnh lao kháng thuốc: Nếu vi khuẩn kháng thuốc hàng đầu, có thể cần phải áp dụng phác đồ điều trị dài hơn và phức tạp hơn với các loại thuốc hàng thứ hai. Bệnh lao kháng đa thuốc (Multidrug-resistant tuberculosis: MDR-TB) và bệnh lao kháng thuốc diện rộng (Extensively drug-resistant tuberculosis: XDR-TB) đặc biệt khó điều trị và có thể cần tới 20 tháng điều trị bằng các loại kháng sinh khác nhau, độc hại hơn.

3. Điều trị bệnh lao tiềm ẩn: Những người mắc bệnh lao tiềm ẩn có thể được điều trị bằng liệu trình kháng sinh ngắn hơn để ngăn ngừa tiến triển thành bệnh lao hoạt động. Các lựa chọn phổ biến bao gồm liệu trình isoniazid kéo dài sáu đến chín tháng hoặc kết hợp isoniazid và rifapentine dùng hàng tuần trong ba tháng.

4. Chăm sóc hỗ trợ: Bên cạnh thuốc, chăm sóc hỗ trợ bao gồm dinh dưỡng, quản lý tác dụng phụ và theo dõi tuân thủ thuốc là điều cần thiết. Có thể sử dụng liệu pháp quan sát trực tiếp, trong đó nhân viên y tế đảm bảo rằng bệnh nhân dùng thuốc theo chỉ định.

Tiên lượng

Với việc điều trị thích hợp và kịp thời, tiên lượng cho hầu hết các trường hợp lao là tốt. Tuy nhiên, điều cần thiết là phải hoàn thành toàn bộ quá trình dùng kháng sinh theo quy định để đảm bảo vi khuẩn bị tiêu diệt hoàn toàn. Việc không điều trị dứt điểm có thể dẫn đến các chủng lao kháng thuốc, khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn. Nếu không được điều trị hoặc điều trị không đầy đủ, bệnh lao có thể đe dọa đến tính mạng và có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng ở các cơ quan khác nhau.

Phòng ngừa:

Các chiến lược phòng ngừa bệnh lao bao gồm:

• Tiêm phòng bằng vaccine Bacillus Calmette-Guérin (BCG), đặc biệt là ở những người có nguy cơ cao.
• Phát hiện sớm và điều trị nhiễm lao tiềm ẩn để ngăn ngừa bệnh lao hoạt động.
• Các biện pháp kiểm soát nhiễm trùng thích hợp, đặc biệt là trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe, để ngăn ngừa lây truyền.
• Xác định và điều trị kịp thời những người mắc bệnh lao hoạt động để giảm sự lây lan.
• Nhìn chung, những nỗ lực, nhận thức và can thiệp kịp thời của y tế công cộng là rất quan trọng trong việc kiểm soát sự lây lan của bệnh lao và giảm tác động của nó đối với sức khỏe toàn cầu.

Cần lưu ý rằng đây là nội dung tổng quan và không thể thay thế lời khuyên của các bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn lo lắng hoặc có các triệu chứng liên quan, điều cần thiết là tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá và hướng dẫn thích hợp.