Bốc hỏa

Bốc hỏa (hot flash) là một triệu chứng vận mạch (vasomotor symptom) được định nghĩa là cảm giác nóng hoặc nóng đột ngột, dữ dội và từng cơn lan tỏa khắp cơ thể, thường kèm theo đổ mồ hôi và da ửng đỏ. Đây là triệu chứng phổ biến nhất trong thời kỳ chuyển tiếp mãn kinh, ảnh hưởng đến 80% phụ nữ.

• Đổ mồ hôi đêm: Bốc hỏa xảy ra khi ngủ, và có thể gây ra tình trạng tỉnh giấc thường xuyên và mất ngủ nghiêm trọng.
• Tác động: Mặc dù nhìn chung là lành tính, bốc hỏa thường xuyên hoặc dữ dội có thể gây suy nhược, mệt mỏi, cáu kỉnh, khó tập trung và lo lắng, ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày và sức khỏe tâm thần.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính gây bốc hỏa là sự dao động và cuối cùng là suy giảm nồng độ estrogen trong quá trình chuyển tiếp sang mãn kinh.

Các yếu tố gây khởi phát thường gặp

Mặc dù nguyên nhân cơ bản là do nội tiết tố, nhưng các yếu tố bên ngoài cụ thể có thể gây ra cơn bốc hỏa:

• Thời tiết nóng hoặc phòng ấm
• Thức ăn cay
• Caffeine và rượu
• Hút thuốc
• Căng thẳng hoặc lo lắng

Triệu chứng

Bốc hỏa thường ngắn, kéo dài trung bình từ 1 đến 5 phút.

• Khởi phát: Cảm giác nóng đột ngột, dữ dội, thường bắt đầu ở ngực, cổ và mặt.
• Đỉnh điểm: Đỏ bừng (da đỏ hoặc nổi mẩn) và đổ mồ hôi nhiều, chủ yếu ở phần trên cơ thể.
• Hồi phục: Cảm giác ớn lạnh khi cơ thể hạ nhiệt nhanh chóng do mồ hôi bốc hơi, và đôi khi là nhịp tim nhanh (đánh trống ngực) hoặc lo lắng.

Triệu chứng nghiêm trọng: Trong trường hợp nghiêm trọng, các cơn bốc hỏa có thể xảy ra nhiều lần mỗi giờ, làm gián đoạn nghiêm trọng công việc, giấc ngủ và đời sống xã hội.

Chẩn đoán

Chẩn đoán bốc hỏa thường dựa trên lâm sàng và dựa trên báo cáo về các triệu chứng của bệnh nhân. Các xét nghiệm có thể được thực hiện để xác nhận tình trạng mãn kinh hoặc loại trừ các nguyên nhân khác.

• Mô tả triệu chứng: Bác sĩ thường có thể chẩn đoán bốc hỏa thông qua bệnh nhân mô tả các cơn nóng và đổ mồ hôi đột ngột, thoáng qua đặc trưng.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể được thực hiện để đo nồng độ hormone kích thích nang trứng (FSH) và estradiol để xác nhận sự chuyển đổi sang mãn kinh hoặc tiền mãn kinh.

Chẩn đoán phân biệt

Bác sĩ có thể loại trừ các tình trạng khác có thể gây bốc hỏa và đổ mồ hôi, chẳng hạn như cường giáp, một số loại thuốc, hội chứng carcinoid hoặc rối loạn lo âu.

Điều trị

Mục tiêu của việc điều trị là giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn bốc hỏa, đặc biệt là khi chúng ở mức độ từ trung bình đến nặng và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

1. Liệu pháp nội tiết tố (Hiệu quả nhất)

• ​​Liệu pháp nội tiết tố mãn kinh (Menopausal Hormone Therapy: MHT): Dùng estrogen (kết hợp với progesterone) là phương pháp điều trị hiệu quả nhất. Liệu pháp này hoạt động bằng cách bù đắp cho sự suy giảm nồng độ hormone của cơ thể, ổn định trung tâm nhiệt độ vùng dưới đồi.

2. Thuốc kê đơn không phải nội tiết tố. Những loại thuốc này được sử dụng khi MHT bị chống chỉ định hoặc không mong muốn:

• Thuốc đối kháng thụ thể Neurokinin 3 (NK3): Các loại thuốc như fezolinetant là một nhóm thuốc mới nhắm vào các đường dẫn truyền thần kinh trong não có chức năng điều hòa nhiệt độ, mang lại một lựa chọn không phải nội tiết tố, hiệu quả cao.
• Thuốc chống trầm cảm (SSRI/SNRI): Các công thức liều thấp của thuốc như paroxetine (Brisdelle) hoặc venlafaxine có thể giúp điều chỉnh các chất dẫn truyền thần kinh tham gia vào quá trình điều hòa thân nhiệt.

3. Can thiệp lối sống và hành vi

• Tránh các tác nhân kích thích: Xác định và tránh các tác nhân kích thích cá nhân (caffeine, rượu, thức ăn cay, môi trường nóng) có thể giúp ích.
• Giữ mát: Mặc nhiều lớp quần áo, sử dụng quạt, hạ nhiệt độ phòng và nhâm nhi đồ uống lạnh.
• Liệu pháp Tâm-Thân: Liệu pháp Nhận thức Hành vi (CBT) và Liệu pháp Thôi miên Lâm sàng được chứng minh là có tác dụng làm giảm sự khó chịu và ảnh hưởng của các cơn bốc hỏa.

Tiên lượng và Thời gian kéo dài

Bốc hỏa không phải là triệu chứng tức thời, ngắn hạn. Đối với hầu hết mọi người, tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn bốc hỏa giảm dần và cuối cùng biến mất hoàn toàn, thường là vài năm sau kỳ kinh nguyệt cuối cùng (mãn kinh). Mặc dù không phải là dấu hiệu của bệnh nghiêm trọng, nhưng tiên lượng về chất lượng cuộc sống được cải thiện đáng kể với việc điều trị hiệu quả, có thể làm giảm tần suất các triệu chứng và giảm thiểu các rối loạn giấc ngủ và tâm trạng liên quan.

Cần lưu ý rằng đây là nội dung tổng quan và không thể thay thế lời khuyên của các bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn lo lắng hoặc có các triệu chứng liên quan, điều cần thiết là tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá và hướng dẫn thích hợp.