Viêm tụy mãn tính

Sơ lược

Viêm tụy mãn tính (Chronic pancreatitis) là tình trạng viêm tuyến tụy kéo dài theo thời gian, tình trạng viêm có thể làm hỏng tuyến tụy và làm suy giảm khả năng sản xuất enzyme và hormone tiêu hóa. Viêm tụy mãn tính có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm suy dinh dưỡng, tiểu đường và ung thư tuyến tụy.

Có hai loại viêm tụy mãn tính chính:

• Viêm tụy mãn tính vôi hoá: Đây là loại viêm tụy mãn tính phổ biến nhất. Nó được đặc trưng bởi sự hình thành cặn canxi trong tuyến tụy.
• Viêm tụy mãn tính không vôi hóa: Loại viêm tụy mãn tính này ít phổ biến hơn. Nó không được đặc trưng bởi sự hình thành cặn canxi trong tuyến tụy.

Nguyên nhân 

Viêm tụy mãn tính xảy ra khi tuyến tụy bị tổn thương nhiều lần theo thời gian. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Lạm dụng rượu: Nguyên nhân hàng đầu, chiếm 40–70% các trường hợp, đặc biệt là ở người lớn.
• Yếu tố di truyền: Một số đột biến gen nhất định (như PRSS1, CFTR, SPINK1) có thể khiến mọi người dễ mắc bệnh.
• Các tình trạng tự miễn: Hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào tuyến tụy.
• Sỏi mật: Có thể góp phần gây ra tình trạng này, mặc dù chúng liên quan nhiều hơn đến viêm tụy cấp.
• Tăng canxi huyết: Nồng độ canxi trong máu tăng cao.
• Tăng lipid máu: Nồng độ lipid hoặc chất béo trong máu cao.
• Hút thuốc: Làm tăng nguy cơ độc lập hoặc kết hợp với các yếu tố khác.
• Nguyên nhân vô căn: Trong một số trường hợp, nguyên nhân vẫn chưa được biết.

Triệu chứng 

Viêm tụy mãn tính có thể khởi phát chậm, âm thầm, với các triệu chứng nặng dần theo thời gian. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Đau bụng dai dẳng: Thường nằm ở vùng bụng trên và lan ra sau lưng, thường trở nên tồi tệ hơn khi ăn hoặc uống.
• Giảm cân: Do kém hấp thu chất dinh dưỡng do tuyến tụy giảm khả năng sản xuất enzyme tiêu hóa.
• Tiêu chảy mỡ: Phân có mỡ, có mùi hôi do tiêu hóa chất béo kém.
• Buồn nôn và nôn.
• Bệnh tiểu đường: Xảy ra ở giai đoạn sau khi sản xuất insulin bị suy giảm.
• Vàng da: Vàng da và mắt nếu ống mật bị chèn ép do viêm hoặc sẹo.

Chẩn đoán

Chẩn đoán viêm tụy mãn tính bao gồm sự kết hợp giữa đánh giá lâm sàng, nghiên cứu hình ảnh và xét nghiệm :

1. Tiền sử bệnh và khám sức khỏe: Tiền sử sử dụng rượu, viêm tụy tái phát hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh.

2. Xét nghiệm máu: Có thể cho thấy nồng độ enzyme tụy (amylase và lipase) tăng cao, mặc dù nồng độ có thể giảm khi tuyến tụy bị tổn thương nhiều hơn.

3. Chẩn đoán hình ảnh:

• Chụp CT: Có thể phát hiện vôi hóa tụy, ống dẫn giãn hoặc nang.
• MRI/MRCP (Chụp cộng hưởng từ mật tụy): Hình ảnh hóa tuyến tụy và ống mật.
• Siêu âm nội soi (EUS): Cung cấp hình ảnh chi tiết về tuyến tụy và có thể hướng dẫn chẩn đoán.
• ERCP (Chụp mật tụy ngược dòng nội soi): Kết hợp nội soi và chụp huỳnh quang để kiểm tra các ống tụy.

4. Xét nghiệm elastase phân: Đo lượng elastase, một loại enzyme do tuyến tụy sản xuất. Nồng độ thấp cho thấy tình trạng suy tụy.

Điều trị 

Viêm tụy mãn tính là một tình trạng phức tạp đòi hỏi phải can thiệp cả về y khoa và lối sống. Mục tiêu điều trị bao gồm kiểm soát cơn đau, cải thiện tiêu hóa, ngăn ngừa biến chứng và giải quyết mọi nguyên nhân tiềm ẩn.

1. Thay đổi lối sống:

• Ngưng rượu: Cần thiết cho những bệnh nhân bị viêm tụy có liên quan đến rượu.
• Ngưng hút thuốc: Giảm tiến triển của bệnh và nguy cơ biến chứng.
• Thay đổi chế độ ăn: Chế độ ăn ít chất béo và các bữa ăn nhỏ, thường xuyên để giảm khối lượng công việc của tuyến tụy.

2. Dùng thuốc:

• Kiểm soát cơn đau: Sử dụng thuốc giảm đau không phải opioid (NSAID) là phổ biến, mặc dù các trường hợp nặng có thể cần dùng opioid hoặc thuốc chẹn thần kinh.
• Liệu pháp thay thế enzyme tuyến tụy (PERT): Bổ sung enzyme tiêu hóa để cải thiện khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng và làm giảm các triệu chứng như tiêu chảy mỡ.
• Liệu pháp insulin: Dành cho những bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường.
• Chất chống oxy hóa: Có thể làm giảm oxy hóa trong tuyến tụy và giúp làm giảm các triệu chứng ở một số bệnh nhân.

3. Các thủ thuật nội soi:

• Dẫn lưu nội soi: Dành cho những bệnh nhân có tụ dịch hoặc nang giả.
• ERCP: Để giải quyết tình trạng tắc nghẽn trong ống mật hoặc ống tụy.

4. Phẫu thuật:

• Phẫu thuật nối tụy hỗng tràng (Puestow): Phẫu thuật dẫn lưu ống tụy.
• Cắt tụy một phần hoặc toàn phần: Dành cho bệnh nhân bị đau dai dẳng hoặc có biến chứng như ung thư tụy.

Tiên lượng 

Tiên lượng của viêm tụy mạn tính thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng và sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân. Các yếu tố ảnh hưởng đến tiên lượng bao gồm:

• Kiêng rượu: Cải thiện đáng kể kết quả trong viêm tụy liên quan đến rượu.
• Kiểm soát cơn đau: Một số bệnh nhân có thể bị đau mãn tính khó kiểm soát.
• Suy dinh dưỡng và tiểu đường: Các biến chứng lâu dài như suy dinh dưỡng và tiểu đường cần được kiểm soát cẩn thận để ngăn ngừa tình trạng xấu đi thêm.
• Nguy cơ ung thư tuyến tụy: Viêm tụy mạn tính làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tụy, đặc biệt ở những bệnh nhân có nguyên nhân di truyền hoặc di truyền.

Mặc dù viêm tụy mạn tính là một căn bệnh tiến triển, nhưng với việc kiểm soát và thay đổi lối sống phù hợp, bệnh nhân có thể sống tương đối bình thường. Tuy nhiên, các trường hợp tiến triển có thể dẫn đến tình trạng tàn tật đáng kể do đau, tiểu đường và suy dinh dưỡng.

Cần lưu ý rằng đây là nội dung tổng quan và không thể thay thế lời khuyên của các bác sỹ chuyên khoa. Nếu bạn lo lắng hoặc có các triệu chứng liên quan, điều cần thiết là tham khảo ý kiến của bác sỹ chuyên khoa để được đánh giá và hướng dẫn thích hợp..