Thiếu hụt Thymidine Kinase 2

Thiếu hụt Thymidine Kinase 2 (Thymidine Kinase 2 deficiency: TK2d) là một bệnh lý ty thể hiếm gặp, di truyền và thường đe dọa tính mạng, đặc trưng bởi tình trạng yếu cơ (bệnh cơ) tiến triển nặng. Đây là một dạng của Hội chứng cạn kiệt DNA Ty thể (Mitochondrial DNA Depletion Syndrome: MDDS), chủ yếu ảnh hưởng đến các mô có nhu cầu năng lượng cao, chẳng hạn như cơ.

Nguyên nhân

TK2d là một rối loạn tính trạng lặn, ở nhiễm sắc thể thường do đột biến di truyền ở gene TK2. Gene này cung cấp hướng dẫn để tạo ra enzyme ty thể gọi là thymidine kinase 2 (TK2).

• Chức năng của enzyme: TK2 rất quan trọng trong việc duy trì và sao chép DNA ty thể (mitochondrial DNA: mtDNA) bằng cách tái chế các khối nucleotide (như thymidine).
• Hậu quả của sự thiếu hụt: Đột biến làm giảm hoặc loại bỏ chức năng của enzyme TK2. Điều này dẫn đến việc cung cấp không đủ nucleotide cho quá trình tổng hợp mtDNA, dẫn đến sự cạn kiệt mtDNA, đặc biệt là trong các tế bào cơ.
• Kết quả: Việc thiếu mtDNA khỏe mạnh làm suy yếu khả năng sản xuất năng lượng của ty thể, khiến các tế bào cơ mất sức mạnh và chức năng, dẫn đến tình trạng yếu cơ đặc trưng.

Triệu chứng

Các triệu chứng khác nhau về mức độ nghiêm trọng và tiến triển tùy thuộc vào độ tuổi khởi phát, với ba phân nhóm chính được mô tả như sau:

• Khởi phát kỳ sơ sinh / Infantile-Onset (Trước 1 tuổi): Tiến triển nhanh. Yếu cơ nghiêm trọng, chậm phát triển, mất vận động. Thường kèm theo các biến chứng như suy hô hấp (nguyên nhân tử vong phổ biến nhất), động kinh, các vấn đề về tim và thận.
• Khởi phát kỳ trẻ em / Childhood-Onset (từ 1 đến 12 tuổi): Yếu cơ tiến triển, khó đi lại, khó nuốt và khó thở (thường cần hỗ trợ hô hấp). Các triệu chứng có thể bao gồm sụp mí mắt và các vấn đề về chuyển động mắt.
• Khởi phát kỳ trưởng thành / Adult-Onset (Sau 12 tuổi): Tiến triển chậm hơn. Các triệu chứng bao gồm yếu cơ (chân tay và mặt), sụp mí mắt, liệt cơ vận nhãn và khó thở.

Chẩn đoán

Chẩn đoán thường được nghi ngờ khi bệnh nhân có biểu hiện yếu cơ tiến triển ở chân tay, mặt hoặc khó thở, đặc biệt là sau khi loại trừ các rối loạn thần kinh cơ phổ biến hơn như Teo cơ tủy sống hoặc Loạn dưỡng cơ.

• Xét nghiệm ban đầu: Nồng độ creatine kinase cao (dấu hiệu tổn thương cơ) và hình ảnh học (như MRI cơ) có thể được sử dụng.
• Chẩn đoán xác định: Tình trạng này được xác nhận bằng cách xác định các biến thể gây bệnh trong gene TK2 thông qua xét nghiệm di truyền phân tử.
• Bằng chứng hỗ trợ: Sinh thiết cơ có thể cho thấy các dấu hiệu rối loạn chức năng ty thể, thay đổi sợi cơ và quan trọng là nồng độ mtDNA thấp.

Điều trị

Hiện nay, điều trị TK2d bao gồm chăm sóc hỗ trợ, trong một số trường hợp, liệu pháp tăng cường chất nền đích.

• Chăm sóc hỗ trợ: Quản lý tập trung vào các triệu chứng:
• Hỗ trợ hô hấp: Vật lý trị liệu ngực và hỗ trợ thở máy cho các trường hợp khó thở.
• Hỗ trợ dinh dưỡng: Đặt ống thông mũi dạ dày hoặc đặt ống thông dạ dày cho các trường hợp khó nuốt nghiêm trọng.
• Vận động: Vật lý trị liệu và các thiết bị hỗ trợ (ví dụ: xe lăn) để duy trì chức năng và khả năng vận động.
• Các triệu chứng khác: Quản lý tiêu chuẩn cho các trường hợp co giật hoặc mất thính lực.
• Liệu pháp đích: Liệu pháp tăng cường nucleoside/nucleotide (sử dụng deoxythymidine và deoxycytidine) là một phương pháp điều trị thay đổi bệnh nhằm bổ sung nguồn nucleotide cho quá trình tổng hợp mtDNA. FDA đã phê duyệt một loại thuốc uống cho mục đích này.

Tiên lượng

Tiên lượng của TK2d rất khác nhau và liên quan trực tiếp đến độ tuổi khởi phát triệu chứng và tốc độ tiến triển của bệnh.

• Khởi phát kỳ sơ sinh: Nhìn chung là dạng nghiêm trọng nhất, thường dẫn đến suy giảm nhanh chóng và thời gian sống sót trung bình sau khi khởi phát dưới 1 đến 2 năm, thường là do suy hô hấp.
• Khởi phát ở trẻ em: Tiến triển thường chậm hơn so với dạng trẻ sơ sinh, bệnh nhân thường sống sót hơn 12-13 năm sau khi khởi phát triệu chứng, nhưng thường bị suy giảm vận động và hô hấp đáng kể.
• Khởi phát kỳ trưởng thành: Đặc trưng bởi tiến triển chậm nhất. Bệnh nhân có thể sống khoảng 20-23 năm sau khi bệnh xuất hiện lần đầu.

Cần lưu ý rằng đây là nội dung tổng quan và không thể thay thế lời khuyên của các bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn lo lắng hoặc có các triệu chứng liên quan, điều cần thiết là tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá và hướng dẫn thích hợp.