Sơ lược
Ly giải cơ vân (Rhabdomyolysis) xảy ra khi mô cơ bị tổn thương, phóng thích lượng lớn các protein và chất điện giải vào máu. Việc này có thể gây tổn hại cho tim, thận, gan, đường tiêu hóa và hệ thần kinh, hoặc thậm chí có thể gây tử vong. Ngoài các nguyên nhân như tiếp xúc với nhiệt, gắng sức và chấn thương, thuốc điều trị cũng là nguyên nhân gây ra bệnh lý này. Điều chú ý là mô cơ tim hầu như không bị ảnh hưởng hoặc chỉ bị ảnh hưởng thứ phát, do hậu quả của sự mất cân bằng điện giải hoặc cân bằng acid-base.
Mặc dù tỷ lệ tử vong do ly giải cơ vân do thuốc vẫn chưa được biết vì hầu hết các trường hợp không được báo cáo, nhưng được ước tính khoảng 5% đến 25% trường hợp ly giải cơ vân cấp tính dẫn đến suy thận và khoảng 10% đến 40% bệnh nhân tiêu cơ vân phát triển thành suy thận cấp tính.
Các loại thuốc có thể là nguyên nhân gây ly giải cơ vân
- Statins
- Fibrates
- Thuốc lợi tiểu
- Thuốc chống trầm cảm
- Thuốc chống loạn thần
- Thuốc benzodiazepin
- Thuốc giảm đau gây nghiện (Opioids)
- Theophyllines (kể cả caffein)
- Thuốc an thần
- NSAID (kể cả salicylat)
- Thuốc kháng cholinergic
- Ciclosporin
- Nhiều loại thuốc khác
Lạm dụng chất gây nghiện
- Rượu bia
- Cocain
- Amphetamines và 3,4-methylenedioxymethamphetamine (MDMA, Thuốc lắc)
- Heroin và các dạng opioids khác
- Phencyclidine (PCP)
Triệu chứng lâm sàng
Các triệu chứng của ly giải cơ vân do thuốc ban đầu có thể khó xác định, các triệu chứng thường nhẹ và có thể bỏ qua, bao gồm:
- Đau cơ ở vai, đùi hoặc lưng dưới
- Yếu cơ chi
- Nước tiểu màu đỏ sẫm hoặc nâu
- Giảm đi tiểu hoặc khó đi tiểu
- Đau bụng, buồn nôn và ói mửa
- Sốt
- Nhịp tim nhanh
- mất nước
- Mất ý thức
Xét nghiệm chuẩn đoán
- Phân tích nước tiểu dưới kính hiển vi: huyết sắc tố dương tính nhưng không có hiện diện tế bào hồng cầu
- Xét nghiệm myoglobin nước tiểu: dương tính
- Xét nghiệm myoglobin huyết thanh: dương tính
- Creatine phosphokinase huyết thanh (CPK): tăng rất cao
- Kali huyết thanh: tăng cao (có thể cao đến mức nguy hiểm)
Điều trị
Việc chẩn đoán sớm và quản lý kịp thời các biến chứng là rất quan trọng. Việc quản lý ly giải cơ vân cấp tính chủ yếu là ngăn ngừa sự phát triển của suy thận cấp. Cần tư vấn với bác sĩ chuyên khoa thận, nhằm tăng cường loại bỏ myoglobin khỏi thận.
- Cần truyền dịch tĩnh mạch và lợi tiểu như mannitol hoặc furosemide cũng được sử dụng để thúc đẩy bài tiết myoglobin.
- Nếu lượng nước tiểu đủ, có thể dùng bicarbonate để duy trì trạng thái kiềm hóa nước tiểu. Điều này giúp ngăn chặn sự phân ly myoglobin thành các hợp chất độc hại.
- Tăng kali máu nên được điều trị nếu có.
Nguồn tham khảo:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3387368/
- https://www.banyantreatmentcenter.com/2022/03/18/drug-induced-rhabdomyolysis-signs-and-symptoms-massachusetts/
- https://www.charlydmiller.com/LIB05/2004drugRhabdo.pdf
- https://wchh.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/psb.430
Bài viết liên quan
Bệnh học
GVHD
Tin khác
Thiết bị điều trị ngáy và ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ
Ung thư
Talvey – Thuốc mới điều trị bệnh đa u tủy tái phát kháng trị