Quá mẫn

Sơ lược 

Quá mẫn (Hypersensitivity) hay phản  ứng quá mẫn (Hypersensitivity reaction) hay phản ứng dị ứng (Allergic reactions), là một phản ứng miễn dịch bất thường của cơ thể đối với một chất thường vô hại đối với hầu hết mọi người. Chất này, được gọi là chất gây dị ứng, có thể là bất cứ thứ gì từ dược phẩm, thực phẩm, phấn hoa đến ve bụi, ve vật nuôi, hóa chất v.v.

Phân loại phản ứng quá mẫn 

Việc phân loại phản ứng quá mẫn được Philip George Houthem Gell và Robin Coombs đưa ra lần đầu tiên vào năm 1963, nên còn gọi là phân loại Gell-Coombs. Họ đề xuất một hệ thống phân 4 loại dựa trên các cơ chế miễn dịch cơ bản liên quan đến từng loại phản ứng.

• Loại I (Phản ứng quá mẫn lập tức / Immediate hypersensitivity reactions) : Là loại phản ứng dị ứng phổ biến nhất và được trung gian bởi các kháng thể IgE. Các kháng thể IgE liên kết với các tế bào mast và bạch cầu ái kiềm (basophil), được tìm thấy trong các mô trên khắp cơ thể. Khi chất gây dị ứng liên kết với kháng thể IgE trên tế bào mast hoặc basophil, nó sẽ kích hoạt sự giải phóng histamine và các chất trung gian gây viêm khác. Histamine chịu trách nhiệm cho nhiều triệu chứng kinh điển của phản ứng dị ứng, chẳng hạn như nổi mề đay, ngứa, sưng và khò khè. Phản ứng dị ứng loại I cũng có thể nghiêm trọng, dẫn đến sốc phản vệ, đó là một tình trạng đe dọa tính mạng.
• Loại II (Phản ứng gây độc tế bào / cytotoxic reactions) : Là phản ứng này được trung gian bởi các kháng thể, chẳng hạn như IgG và IgM, liên kết với các kháng nguyên trên bề mặt tế bào. Sự liên kết này kích hoạt hệ thống bổ thể, dẫn đến sự phá hủy các tế bào. Phản ứng dị ứng loại II có thể gây ra nhiều tình trạng khác nhau, bao gồm các bệnh tự miễn, phản ứng truyền máu và dị ứng thuốc.
• Loại III (Phản ứng qua trung gian phức hợp miễn dịch / immune complex-mediated reactions) : Là phản ứng xảy ra khi hình thành phức hợp kháng nguyên-kháng thể trong tuần hoàn và lắng đọng trong các mô. Điều này có thể dẫn đến viêm và tổn thương mô. Phản ứng dị ứng loại III có thể gây ra nhiều tình trạng khác nhau, bao gồm bệnh huyết thanh, dị ứng thuốc và một số bệnh tự miễn.
• Loại IV (Phản ứng quá mẫn khởi phát chậm / delayed hypersensitivity reactions) : Phản ứng này phát triển qua trung gian bởi các tế bào T, là một loại tế bào bạch cầu. Các tế bào T trở nên nhạy cảm với một chất gây dị ứng và sau đó phản ứng với nó khi chúng gặp lại nó. Phản ứng này có thể mất vài ngày để phát triển và có thể gây ra nhiều triệu chứng, bao gồm phát ban da, bệnh chàm và viêm da tiếp xúc.

Ba loại đầu tiên (I, II, III) được coi là phản ứng quá mẫn ngay lập tức vì chúng xảy ra trong vòng 24 giờ. Loại thứ tư (IV) được coi là phản ứng quá mẫn muộn vì nó thường xảy ra hơn 12 giờ sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng, với thời gian phản ứng tối đa là từ 48 đến 72 giờ.